Xoghayaha Joogtada ah ee Wasaaradda Caafimaadka Uganda Diana Atwine ayaa xaqiijisay kiis cudurka Ebola ah oo laga helay dalkaas, shir jaraa’id oo ay ku qabatay Kampala, Uganda, Sept. 20, 2022
Saraakiisha dalka Uganda ayaa xaqiijiyay inuu ka dilaacay cudurka halista ah ee Ebola. Wasaaradda caafimaadka ee dalka ayaa sheegtay in nin dhallinyaro ah uu fayraska ugu dhintay bartamaha Uganda Isniintii, dhowr ka mid ah qaraabadiisa oo dhintay horaantii bishan ayaa sidoo kale looga shakisan yahay inay qabaan Ebola. Dawladdu waxay u dirtay deegaankaas koox degdeg ah si ay u soo baaraan.
Saraakiisha Wasaaradda Caafimaadka Uganda ayaa sheegay in Kiiskii looga shakiyay Ebola lagu aqoonsaday Sabtidii tuulo ku taal degmada Mubende ee bartamaha dalkaasi.
Xoghayaha joogtada ah ee wasaaradda, Dr. Diana Atwine, ayaa sheegtay in nin 24 jir ah la dhigay cusbitaal loogu talagalay oof wareenka iyo shubanka.
Laakiin astaamihiisa waxa kale oo ka mid ahaa kuwa fayraska dilaaga ah – qufac qallalan, qandho badan, gariir, matag dhiig leh iyo dhiig-bax indhaha.
Isagoo ka hadlayay shir jaraa’id oo uu qabtay Talaadadii, Atwine wuxuu sheegay in kooxda caafimaadka iyo Machadka Cilmi-baarista Virus-ka Uganda ay sameeyeen baaritaanno loogu talagalay Ebola.
“Natiijooyinka waxaa la sii daayay fiidnimadii shalay waxayna xaqiijiyeen Ebola, nooca Suudaan,” ayay tiri. “Nasiib darro, subaxaas 19-aad, bukaankii la xaqiijiyay inuu qabo Ebola wuu gudbay.”
Atwine ayaa sheegay in lix ka mid ah qaraabada ninka dhintay horaantii bishan – saddex qof oo waaweyn iyo saddex carruur ah oo isku qoys ah – sidoo kale laga yaabo inay qabaan Ebola.
Xafiiska Ururka Caafimaadka Adduunka ee Uganda ayaa sheegay in ay jiraan siddeed qof oo kale oo laga shakisan yahay kiisas kuwaas oo lagu daryeelayo xarun caafimaad.
Wasaaradda caafimaadka Uganda ayaan weli aqoonsan halka uu cudurkan ka yimid balse waxay ka shakisan tahay in duurjoogta ay la xiriiraan bani’aadamka.
Koox jawaab celin degdeg ah ayaa loo diray Mubende si ay u baaraan, u dejiyaan tallaabooyinka xakamaynta, iyo isticmaalka tijaabinta degdegga ah ee xiriirka bulshada dhexdeeda.
Laakiin Ururka Caafimaadka Adduunka ayaa sheegay in tallaalka kuwa la xiriiray dadka cudurka qaba ama qof lala xiriiriyay, oo loo yaqaan tallaalka giraanta, aysan suurtagal ahayn.
WHO-Uganda madaxa ka-hortagga iyo xakameynta cudurrada, Dr. Bayo Fatunmbi, ayaa u sheegay warbixin kooban in uusan hadda jirin tallaal wax ku ool ah oo loo heli karo nooca Suudaan ee Ebola.
“Tallaalka giraanta ee la shaqeeyay fayraska Zaire, wax faa’iido ah uma yeelan doono nooca Suudaan ee gaarka ah,” ayuu yidhi. “Laakiin waxaa jira nooc kale oo tallaal ah, Johnson iyo Johnson, oo hadda la tijaabiyey [si loo arko] inay faa’iido u leedahay noocaan gaarka ah.”
WHO ayaa sheegtay in tallaalka giraangiraha uu aad waxtar ugu yeeshay xakameynta faafitaanka cudurka Zaire ee dhawaan ka dillaacay Ebola Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo.
WHO ayaa sheegtay in Uganda uu ka dilaacay Ebola kii ugu dambeeyay sanadkii 2019 uu ahaa nooca Zaire. Ugaandha ayaa markii ugu dambeysay sheegtay in nooca Sudan uu ka dilaacay dhif iyo naadir sanadkii 2012-kii.
Xarumaha Xakamaynta iyo Kahortagga Cudurrada ee Maraykanka ayaa Uganda ka caawinaya sidii ay ula tacaali lahayd cudurkan u dambeeyay.
Amy Boore, oo ah agaasimaha barnaamijka Ilaalinta Caafimaadka Caalamiga ah ee CDC, ayaa u sheegay wariyeyaasha inay diyaar u yihiin inay caawiyaan Machadka Cilmi-baarista Fayraska Uganda.
“Xarunta CDC waxay horeyba ula xiriirtay UVRI (Machadka Cilmi-baarista Fayraska Uganda) waxayna durba ka caawineysaa inay horumariyaan qorshayaasha sida ay u sii wadi doonaan tijaabinta iyo ballaarinta baaritaanka oo ay u helaan dhammaan taageerada ay u baahan yihiin inta lagu gudajiro,” ayay tiri.
Ebola waxa uu ku faafaa dareeraha jidhka waxana uu keenaa qandho dhiigbax ah oo disha ilaa 90% dadka uu ku dhaco. WHO ayaa sheegtay in heerka dhimashada fayraska Suudaan uu kala duwanaa 41% ilaa 100% cudurro horay u dillaacay.
Nooca Suudaan ee Ebola, oo laga helay Suudaan 1976, wuu ka yar yahay nooca Zaire ee la helay isla sanadkaas.
Cudurka Ebola ee Zaire waxa loogu magac daray waddankii iyo webiga laga helay, webiga Ebola ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo (DRC).
Magaca DRC waxa loo beddelay Zaire 1971 ka dibna waxa loo beddelay Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo 1997.
Maamulka caafimaadka ee DRC deriska la ah dabayaaqadii Ogosto ayaa ku dhawaaqay dib u soo kabashada Ebola ka dib markii ay xaqiijiyeen kiis ka dhacay bariga waqooyiga Kivu ee dalka.
Waa dillaacii shan iyo tobnaad ee soo noqnoqda ee laga diiwaan geliyo DRC.
About Author
